Boekstart blaast dit jaar twintig kaarsjes uit. Op dinsdag 18 november 2025 kwamen vrienden van Boekstart samen in hetpaleis in Antwerpen om twee decennia verhalen, taal en voorlezen voor baby’s en peuters te vieren. Het werd een namiddag vol muziek, herinneringen en inspirerende inzichten over het belang van lezen voor de allerkleinsten.
Boekstart viert feest: 20 jaar!
Als je medewerkers uit bibliotheken, vrijwilligers van consultatiebureaus, leesbevorderaars, uitgevers en vrienden van Boekstart samenbrengt, ontstaat een bruisende energie vol verhalen, herinneringen en gedeelde passie voor taal. Zij kwamen samen in hetpaleis om een bijzondere mijlpaal te vieren: al 20 jaar brengt Boekstart jonge kinderen en hun ouders samen rond verhalen, boeken en taal. De sfeer was duidelijk: er zou niet alleen teruggeblikt, maar ook vol enthousiasme vooruitgekeken worden naar wat er nog zou komen.
Annelies Moons leidde de namiddag in goede banen en gaf het openingswoord aan Sylvie Dhaene, directeur van Iedereen Leest. ‘Boekstart bestaat twintig jaar en dat mag een jaar lang gevierd worden! Het feestjaar begint en eindigt met een Boekstart-dag in mei, want dat zijn de ijkpunten in de Boekstart-community’, zei ze. ‘Op die dagen halen bibliotheken alles uit de kast om baby's en peuters met hun ouders te verwennen. De Boekstart-dag toont hoe bibliotheken plekken zijn geworden waar de allerjongsten meer dan welkom zijn, waar er voorgelezen wordt, waar baby- en peuterboeken aanwezig zijn, waar ouders terechtkunnen voor advies en om andere ouders te kunnen ontmoeten.’
Ook benadrukte ze dat Boekstart een netwerk is van bibliotheken, Huizen van het Kind, consultatiebureaus en kinderopvanginitiatieven. ‘Dankzij die verknoping staat het programma na twintig jaar nog steeds stevig. Boekstart is meer dan terecht een begrip geworden. En daar is hard voor gewerkt. Dat er vandaag 284 van de 304 Vlaamse gemeenten meedoen met Boekstart, is er niet zomaar gekomen. Maar waakzaamheid is nodig’, waarschuwde ze. ‘Op alle niveaus zijn besparingsoefeningen aan de gang en dan komt Boekstart ook in het vizier. Daarom moeten we alle krachten bundelen om Boekstart met hand en tand te verdedigen. Samen leggen we de basis voor een geletterde toekomst.’
Ook Paul Hermans, directeur van Literatuur Vlaanderen, dat Iedereen Leest structureel ondersteunt, hoopte dat lees- en taalbevordering stevig verankerd wordt in de nieuwe beheersovereenkomst met de Vlaamse Regering. Hij benadrukte dat goede lezers sterker in hun schoenen staan en hunontwikkelingskansen vergroten, niet alleen op school, maar ook in werk en dagelijks leven. ‘Lezen is geen instant wondermiddel. Het kost tijd, moeite en aandacht, maar de effecten zijn op meerdere vlakken betekenisvol. Lezen helpt de steeds complexere wereld beter te begrijpen. Dat begint al bij de geboorte en Boekstart vervult daarin een cruciale taak. Samen met talloze professionals en ouders maakt het lezen als basisbehoefte waar.’
Economisch nut
Na een muzikale interventie van Kapitein Winokio toonde econoom Frederic Vermeulen, hoogleraar Economie aan de KU Leuven, waarom investeren in jonge kinderen maatschappelijk relevant en dus ook economisch zinvol is. Hij vertelde dat ouders tegenwoordig meer tijd besteden aan ontwikkelingsgerichte activiteiten met hun kinderen dan vroeger. Maar er zijn grote verschillen: ouders met minstens een bachelor besteden aanzienlijk meer tijd dan ouders met hoogstens een secundair diploma. 'De gevolgen van deze verschillen manifesteren zich al op jonge leeftijd. Driejarigen uit kansrijke gezinnen kennen gemiddeld 1.100 woorden, terwijl kinderen uit minder kansrijke gezinnen er zo’n 500 kennen. Onderzoek van professor James Heckman laat zien dat cognitieve en niet-cognitieve vaardigheden - zoals taal, motivatie en zelfcontrole - bepalend zijn voor school- en loopbaansucces. Hoe sterker de start, hoe sneller de ontwikkeling. Daardoor is vroege achterstanden moeilijker in te halen.’
Net daarom is investeren in jonge kinderen zo rendabel. ‘Vroege investeringen leveren enorme maatschappelijke en economische opbrengsten op: minder ongelijkheid, hogere productiviteit en beter benut talent’, legde Vermeulen uit. ‘Het is een van de weinige investeringen met alleen maar winnaars. Boekstart speelt daarin een sleutelrol. Voorlezen verrijkt woordenschat, legt de basis voor taal en lezen en stimuleert aandacht, prosociaal gedrag en ouder-kindcontact. Bovendien bereikt het programma bijna alle ouders via de consultatiebureaus van Kind en Gezin, ook degenen die anders niet in aanraking komen met boeken. Zo leren ouders regelmatig voor te lezen, ontdekken ze de bibliotheek en ervaren gezinnen het plezier van lezen zonder extra kosten.’
Praktische inzichten
In het consultatiebureau van Kind en Gezin krijgt Boekstart concreet vorm: hier komen ouders en kinderen de Boekstart-pakketten voor het eerst tegen en ontstaan de eerste momenten van samen lezen en ontdekken. Bettoul Benassou, ondersteuner van kwetsbare gezinnen bij Kind en Gezin, en Tine Cornelissen, voormalig arts in het consultatiebureau en nu beleidsmedewerker en Boekstart-voorleesvrijwilliger, legden uit hoe zij ervoor zorgen dat de boeken daadwerkelijk bij de gezinnen terechtkomen. Cornelissen: ‘De pakketten worden door vrijwilligers uitgedeeld bij de controle op zes maanden. De artsen spelen er minder een rol in, maar zij volgen wel motoriek en taalontwikkeling op. Ze geven advies op maat, afhankelijk van wat de ouders aangeven. Dat kan over heel praktische dingen gaan, zoals waar is bib, het feit dat het lidmaatschap gratis is voor kinderen… Voor veel gezinnen zijn boeken een grote kost. Het feit dat je je kind gratis kan inschrijven in de bib is dan een heel belangrijke boodschap.’
Benassou ziet de Boekstart-pakketten vaak liggen tijdens huisbezoeken of in het Huis van het Kind. Ze gaat erover in gesprek en laat zien hoe je kan voorlezen aan jonge kinderen. ‘Zelfs een baby van een paar maanden reageert op je stem: zacht praten laat ze opfleuren, een zwaardere stem verandert hun expressie’, vertelde ze. ‘Zo zien de ouders dat zelfs een baby al met taal bezig is. Ik verwijs ook naar de toffe voorbeeldfilmpjes op de website van Boekstart.’ Ze benadrukte dat een boek slechts een schakel is tussen ouder en kind. ‘Ouders moeten de taal niet machtig zijn of zelfs kunnen lezen. Ze kunnen ook samen kijken in een boek en dingen benoemen in hun eigen taal’, zei ze. ‘De taal die je het meest machtig bent, de emotionele taal, is zo belangrijk voor je kinderen. Boekstart is er dus niet alleen voor de kinderen, maar ook voor de ouders. Als je hen de kans geeft om met hun kind te lezen, versterkt dat hen in de ouderrol.’
Patronen herkennen
Hoewel het voor sommige ouders nog vreemd lijkt om aan een baby voor te lezen, is het juist op die jonge leeftijd bijzonder waardevol. Nog voordat kinderen woorden kunnen uitspreken, legt voorlezen de basis voor taal, cognitieve ontwikkeling en sociale vaardigheden. Professor Ellen Rombouts, hoofddocent Logopedie aan de KU Leuven, gaf een inkijk in de hoofdjes van baby’s. ‘Baby’s horen taal als één doorlopende stroom van klanken. Vanaf vier maanden leren ze het ritme van taal te voelen. Vanaf zes maanden beginnen ze patronen te herkennen en woorden te onderscheiden’, vertelde ze. ‘Voorlezen helpt hen die patronen te ontdekken, woorden te koppelen aan prenten, het stimuleert taal, geheugen en sociale vaardigheden. We moeten blootgesteld worden aan taal om het te leren. En hoe meer je een taal hoort, hoe vlotter je die leert.’
Tijdsreis
Het feestelijke karakter van Boekstart bleef voelbaar met regelmatige intermezzo’s van Kapitein Winokio. Kapitein Winokio bracht ook in primeur het enige echte Boekstart-lied! Het enthousiasme van de band bracht de zaal in beweging en liet het volwassenen publiek zelfs vrolijk meezingen. Daarna nam Els Michielsen de aanwezigen mee op een tijdreis. Als coördinator van Boekstart is ze erbij vanaf het begin. ‘In 2005 was Vlaanderen bij een van de eersten om het voorbeeld van het Britse Boekstart-programma te volgen. En beginnen is misschien gemakkelijk, maar zorgen dat het blijft bestaan is een andere taak’, zei ze. ‘Er zijn momenten geweest waarop het heel spannend was, dat we vreesden de financiering kwijt te zijn - wat gelukkig net weer niet het geval was. Maar Boekstart is niet alleen een kwestie van geld. Het staat of valt met mensen: vrijwilligers van de consultatiebureaus en bibliotheekmedewerkers, maar ook beleidsmedewerkers, uitgevers, lesgevers, en (ex)collega’s bij Iedereen Leest.’
Ze blikte terug op hoogtepunten: de start in 2005, de samenwerking met Kind en Gezin in 2008, de gemeentelijke financiële bijdrage vanaf 2010, de naamsverandering van Boekbaby’s naar Boekstart in 2016, de Vlaamse overheidssteun vanaf 2018 en de eerste Boekstart-dag in 2019. ‘Dit jubileumjaar is ook zo’n kantelpunt! Daarom komt er volgend jaar een speciale Boekstart-tas met drie feestboeken: een knisperboek van Pieter Gaudesaboos gebaseerd op de bestseller Een zee van liefde, het aanwijsboek De Piepjes van Benjamin Leroy en een peuterverhaal op rijm over feestvieren van Kapitein Winokio.’ Daarnaast nodigde Boekstart Vlaanderen de leden van het Global Network for Early Years Bookgifting uit voor het eerste live netwerkmoment in Brussel afgelopen juni. Die boekenpakketten van over de hele wereld, samen met twintig jaar Vlaamse Boekstart-pakketten, waren te bewonderen in een overzichtsexpo in hetpaleis. Daar stonden ook de 3D-Boekstart figuren die een medewerker van bibliotheek Beveren al jarenlang maakt. Het toonde tot hoe veel de partners van Boekstart bereid zijn.
Ode aan de bibliotheek
Naast consultatiebureaus, zijn de bibliotheken de belangrijkste partners van Boekstart. En dat is niet alleen een plek voor boeken, maar ook een ontmoetingsplaats voor mensen, een ruimte waar verhalen tot leven komen en gedeeld worden. Als slot van het Boekstart-feest bracht dichter Maud Vanhauwaert daarom een ode aan de bibliotheek. Zij pleitte voor een aanpassing van het lemma ‘bibliotheek’ in het woordenboek Van Dale: ‘De bibliotheek is zoveel meer dan een bewaarplaats van boeken. Het is een plek waar verhalen van over de hele wereld vredig naast elkaar liggen, waar verschillende verhalen, meningen en genres dezelfde ruimte delen. Het is een plek waar boeken niet liggen te verstoffen, maar worden opengeslagen en uitgedragen. Het is een plek voor alle leeftijden, zelfs voor kinderen die nog geen letter kunnen lezen. De bibliotheek is een plek waar iedereen thuiskomt.’
Haar woorden herinnerden eraan waar Boekstart om draait: om mensen die zich elke dag inzetten, om ouders die tijd nemen om voor te lezen en om de gedeelde inzet van bibliotheken, Kind en Gezin, vrijwilligers en beleidsmakers. Twintig jaar Boekstart laat zien dat aandacht voor jonge kinderen, liefde voor verhalen en samenwerking tussen verschillende partners een echte impact hebben. Van de glimlach van een baby die voor het eerst een boekje vasthoudt, tot trotse vrijwilligers en bibliotheekmedewerkers die verhalen delen: Boekstart is een investering in een geletterde, empathische en verbonden toekomst.