Open the Door for Reading en Boekstart

Tussen 2017 en 2019 namen OBiB en zeven Brusselse bibliotheken deel aan het Erasmus+-project ‘Open the Door for Reading’. Samen met vier andere Europese steden vormden ze een netwerk om goede praktijken rond leesbevordering met en voor jonge gezinnen te delen. ‘Open the Door for Reading’ trekt net als Boekstart de kaart van vroeg inzetten op taal. De Brusselse bibliotheken doen bovendien allemaal mee aan Boekstart. De handleiding van ‘Open the Door for Reading’ helpt hen om de Boekstart-pakketten beter omkaderd uit te delen en kan zeker ook voor andere Boekstart-bibliotheken erg nuttig zijn.

Twee jaar lang nam de dienst Ondersteuning Bibliotheken in Brussel (OBiB) van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) samen met de bibliotheken van Elsene, Muntpunt, Schaarbeek, Sint-Joost-ten-Node, Sint-Pieters-Woluwe, Sint-Lambrechts-Woluwe en Ukkel deel aan het Erasmus+-project ‘Open the Door for Reading’. Ze deelden daarbij ervaringen rond leesbevordering voor jonge gezinnen met collega’s uit Bristol, Milaan, Turku en coördinatorstad Göteborg. ‘Open the Door for Reading’ heeft bovendien bijzondere aandacht voor kansengezinnen en hoe die te bereiken met de boodschap om vroeg in te zetten op taal.

Een waardevolle handleiding

Uit dat partnerproject vloeide een stevige handleiding voort waarin naast heel wat goede praktijken ook aanbevelingen werden verzameld om op verschillende beleidsdomeinen mee aan de slag te gaan. Niet alleen in de bibliotheek, maar ook in het onderwijs, in diensten die gezinsondersteuning aanbieden, in de voorschoolse kinderopvang en in volwasseneneducatie. Van die Engelstalige handleiding maakte OBiB begin 2020 een afgeslankte Nederlandstalige versie voor de Brusselse bibliotheken. Maar ook voor andere Boekstart-bibliotheken is de handleiding een waardevol instrument om door te nemen. Want ook bij het uitdelen van de Boekstart-pakketten aan jonge ouders, zijn de principes van ‘Open the Door for Reading’ erg waardevol en bruikbaar, zeker wanneer je werkt in een (stedelijke) context met een erg divers doelpubliek.

Net als bij Boekstart, ligt de nadruk heel erg op het intersectoraal samenwerken met zoveel mogelijk lokale partnerorganisaties. Wie die partners best zijn, dat kan voor iedere gemeente anders zijn. Zorg voor een enthousiast netwerk van professionals en vrijwilligers die eenzelfde sterke én heldere boodschap uitdragen.

Focus op inclusie

Inclusie is het vertrekpunt van ‘Open the Door for Reading’. Het project is er uiteraard voor iedereen, maar wil in de eerste plaats kwetsbare gezinnen zo goed mogelijk bijstaan op hun pad naar levenslang lezen. ‘Open the Door for Reading’ vertrekt vooral vanuit de gedachte dat het belangrijk is om aansluiting te zoeken bij wat jonge (kwetsbare) ouders al doen in hun dagelijks leven en daar taal en in tweede instantie boeken bij te betrekken. Elk gezin is anders. Het project wil niet vertrekken vanuit eigen doelen, maar beginnen bij de gezinnen zelf. Voorlezen is niet zomaar gelijk aan boeken voorlezen. ‘Open the Door for Reading’ heeft extra aandacht voor de talige interactie die er ook is tijdens het zingen, vertellen of tijdens spelletjes spelen. Alle momenten kunnen talig benut worden. Lezen wordt heel breed gedefinieerd. Ook beeldtaal in het dagelijks leven speelt een rol. Denk daarbij aan het bekijken van een reclamefolder of het bewonderen van graffiti op straat. Daarnaast is er veel aandacht voor de thuistaal; de taal waarin de ouder en het kind zich het best kunnen uitdrukken.

Vijf kernboodschappen

‘Open the Door for Reading’ vat haar boodschap samen in vijf speerpunten die focussen op de sterktes van ouders. Aan de hand van deze vijf punten gaat het Brusselse netwerk aan het werk om een zo breed mogelijk publiek te bereiken met de boodschap van het belang van ontluikende leesmotivatie. Deze kernboodschappen helpen hen ook om hun Boekstart-werking nog meer af te stemmen op een publiek van kwetsbare gezinnen met minder (voor)leescultuur.

Je stem is een prachtig geschenk: baby’s en peuters genieten enorm van de stem van hun sleutelfiguren. Verhalen vertellen is iets van alle culturen en alle talen. Stemgebruik, aanraking, oogcontact, lachen,…kortom wederkerigheid is een inherent onderdeel van talige interactie.
Spreek de taal van je hart: Kies voor de taal waarin je subtiele grapjes kan maken, waarin je kan mopperen en waarin je slaapliedjes kan zingen. Een thuistaal is deel van de identiteit van kinderen en ouders. Professionals worden gestimuleerd om positief om te gaan met het gebruik van thuistaal en dat ook aan te moedigen wanneer ouders met hun kleine kinderen talig aan de slag gaan.
Elke dag en overal: Niet iedereen heeft een band met boeken. ‘Open the Door for Reading’ wil de focus op boeken niet op de voorgrond plaatsen. Dagdagelijkse conversaties tijdens het eten of de verzorging zijn ook waardevolle taalmomenten. Zo leren kinderen de wereld om zich heen ‘lezen’.
Bijzondere momenten: Als ouder ben je constant in interactie met je kind. Maak genoeg tijd om niet enkel ‘praktisch’ met je kind bezig te zijn, maar ook samen een spel te spelen of te knuffelen etc. Dat is erg waardevol, ook in het kader van hechting.
Voorlezen en vertellen: Verhalen en boeken helpen kinderen om hun kijk op wereld te verbreden. Ze functioneren niet enkel als vensters op de wereld, maar ook als spiegels voor onszelf. ‘Lezen verruimt ons denken.’

Boekstart vertrekt bij het boek

Boekstart wil boeken binnen brengen bij jonge gezinnen, al vanaf het prille begin. Met voorlezen kan je niet vroeg genoeg beginnen, want wat je vroeg leert, leer je voor het leven. De focus op voorlezen en boeken is dus meer uitgesproken bij Boekstart. Alle baby’s die geboren worden in een Boekstart-gemeente, krijgen een babypakket met een knisperboekje wanneer ze 6 maanden oud zijn en een peutertas met twee boeken wanneer ze 15 maanden oud zijn. Gezinnen die al gestart zijn met voorlezen worden versterkt in hun gewoonte om voor te lezen en al heel vroeg boekjes aan te bieden aan hun baby of peuter. Gezinnen die nog geen voorleescultuur hebben, krijgen via Boekstart wel boeken in huis.

Boekstart benadrukt de boodschap dat het voorlezen van boeken niet alleen leuk is, maar ook heel erg goed is voor de taalontwikkeling van je kind en daarbij ook een positieve impact heeft op de latere (lees)loopbaan van een kind. De professionals die de boeken uitdelen aan de gezinnen vertellen kort over het waarom van een vroege leesstart en over de bibliotheek in de buurt, waar kinderen gratis lid kunnen worden.
Uiteraard is er ook extra aandacht voor kwetsbare gezinnen én voor meertaligheid. Want ook Boekstart gelooft dat je best voorleest en communiceert met je kind in de taal waarin je je het best kan uitdrukken. Kinderen met een sterke thuistaal, leren bovendien ook vlotter een volgende taal, dat is al meermaals bewezen.

Een versterkende wisselwerking

‘Open The Door for Reading’ wil zoveel mogelijk vanuit de eigenheid en de sterktes van elk gezin vertrekken. De leidende principes daarbij zijn de stem en het praten, de thuistaal en dagdagelijkse momenten van talige interactie om uiteindelijk ook te komen tot boeken en concreet voorlezen. De speerpunten uit de handleiding worden in Brussel toegepast bij het uitdelen van de Boekstart-boekenpakketten. Voor sommige gezinnen is de drempel om meteen over boeken te beginnen erg hoog. De invalshoeken van de handleiding geven een zachtere toeleiding naar voorlezen en boeken.

Boekstart kiest ervoor om wél al heel vroeg vanuit het boek te vertrekken en wil ervoor zorgen dat kinderen al heel vroeg ‘eigen’ boeken hebben. Daarnaast wil het gezinnen met jonge kinderen de bibliotheek leren kennen als plek waar er nog meer materialen gratis beschikbaar zijn voor kinderen. Ook voor de allerjongsten. Via verschillende informatiekanalen en vormingen wil Boekstart professionals en ouders van jonge kinderen op weg helpen om met boeken aan de slag te gaan. Via voorleesfilmpjes en aan de hand van de Boekstart-groeimeter legt Boekstart uit hoe je concreet met boekjes bezig kan zijn in de verschillende fases van de voorschoolse leeftijd. Ook zingen, rijmpjes en één-op-één-activiteiten met je baby of peuter krijgen veel aandacht. Net als ‘Open the Door for Reading’, gelooft Boekstart dat het belangrijk is om zoveel mogelijk taal aan te bieden aan je kind. Aan de hand van boekjes, maar ook tijdens het verversen, spelen of eten. Elk moment kan talig zijn, en voor alle momenten bestaan er ook bijpassende boekjes.

De raakvlakken van beide projecten zijn dus erg groot. De boodschap van ‘Open the Door for Reading’ sluit naadloos aan bij het Boekstart-verhaal en wanneer we aan speerpunt 5 van de handleiding van ‘Open the Door for Reading’ komen, komen we automatisch uit bij het Boekstart-verhaal. De handleiding van ‘Open the Door for Reading’ helpt de Brusselse bibliotheken bij het uitdelen van de Boekstart-pakketten, zeker wanneer het gaat om gezinnen zonder voorlees-of boekencultuur.

De twee projecten versterken elkaar in twee richtingen en dragen beiden dezelfde kernboodschap uit; je kan niet vroeg genoeg beginnen met taal aan te reiken aan je jonge kind, in welke vorm dan ook! Taal aanbieden kan al heel vroeg via boekjes. Boekjes helpen je bovendien om te praten met je kind en om woorden aan te reiken die jonge kinderen in hun dagelijks leven anders niet zomaar te horen krijgen.

Beide projecten vertrekken vanuit het idee dat taal belangrijk is om sterk in je schoenen te staan in het leven. Zo vroeg mogelijk inzetten op taalverwerving, zorgt voor een gigantische maatschappelijke winst.